ویژگیهای نمایندگان مجلس شورای اسلامی
ویژگیهای نمایندگان مجلس شورای اسلامی
حضرت امام خمینی رحمت الله علیه از آیت الله مدرس به عنوان نماینده ممتاز و اسوه فضیلت و کمال و تدبیر و سیاست و دیانتیاد کرده و فرمودند: «اینک که مدرس با سربلندی از بین ما رفت، برماست که ابعاد روحی و بینش سیاسی و اعتقادی او را هرچه بهتر بشناسیم; زیرا که او زنده است و الگوی تمامی مبارزان است .»
و در انتخاب نمایندگان به ملت ایران سفارش فرمودند که: «سعی کنید مثل مرحوم مدرس را انتخاب کنید، البته مثل مدرس که به این زودیها پیدا نمیشود، شاید آحادی مثل مدرس باشند .» (1)
شهید مدرس علاوه بر داشتن هوش و دانش سرشار دینی و اجتماعی و دارا بودن مقام اجتهاد و عدالت و تقوی، وجود خویش را به کمالات انسانی و فضائل اخلاقی آراسته بود . او که منادی حق و عدالت و آزادی و استقلال بود، با هرگونه تبعیض ناروا و امتیازطلبیهای غیرقانونی شدیدا مخالفت میکرد .
قناعت و ساده زیستی، عفو و اغماض، اجتناب از کینهورزی، شهامت و شجاعت، قاطعیت و تدبیر، فصاحت و بلاغت کمنظیر، تیزبینی و دور اندیشی، مناعتطبع و عزت نفس، صبر و استقامت، ظلم ستیزی و ظالم گریزی، اخلاص و تواضع، نظم و انضباط، قانونمداری، عظمت و استقلال خواهی برای کشور، بی اعتنائی به فرهنگ مزورانه استعمارگران و بیگانگان، عشق به مناجات و عبادت و عرفان، رسیدگی به محرومان و مستمندان، سعه صدر و حسن تدبیر، صداقت در رفتار و گفتار، برخی از صفات برجسته این مرد الهی و نماینده ملت ایران در مجلس شورا بود .
در اینجا به برخی از اهم ویژگیهای لازم برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی میپردازیم:
تعبد به ارزشهای اسلامی
از اینرو مهمترین وظیفه وکلای ملت، اهتمام جدی به اسلام و ارزشهای الهی و معنوی آن است و آنان تحت هیچ شرائطی نمیتوانند از این وظیفه مهم تخطی نمایند .
این ویژگی نه تنها برای وکلای مجلس، بلکه برای تک تک مسئولین در حکومت اسلامی ضروری و لازم است . چنانکه امیرمؤمنان علی علیه السلام در نامهای به یکی از کارگزارانش میفرماید: «فانت محقوق ان تخالف علی نفسک وان تنافخ عن دینک ولو لم یکن لک الا ساعة من الدهر ولا تسخط الله برضی احد من خلقه، فان فی الله خلفا من غیره ولیس من الله خلف فی غیره; (2)
بر تو شایسته است که با هواهای نفسانی مخالفت کرده و از دین خود دفاع کنی; هرچند برای تو ساعتی از زندگی نمانده باشد . خدا را بخاطر رضایت احدی از مردم خشمگین مساز; زیرا خداوند جایگزین همه چیز میشود اما هیچ چیزی جانشین خداوند نمیتواند باشد .»
با این توضیح روشن میشود که یک نماینده مجلس و یا کارگزار حکومتی در جامعه اسلامی چگونه باید از دین و ارزشهای آن محافظت نماید .
حضرت امام خمینی رحمت الله علیه نیز در مورد ضرورت التزام عملی نمایندگان به دستورات اسلام خطاب به آنان میفرماید: «لازم است طرحهائی که در مجلس میگذرد مخالف با احکام مقدسه اسلام نباشد و با کمال قدرت، با پیشنهادهای مخالف با شرع مقدس که ممکن است از روی ناآگاهی و غفلت طرح شود شدیدا مخالفت نمائید و از قلمهای مسموم و گفتار منحرفین هراسی نداشته باشید و سخط خالق را برای رضای مخلوق تحصیل نکنید و خداوند قاهر و قادر را حاضر و ناظر بدانید .» (3)
و در وصیت نامه خویش نیز به نمایندگان سفارش میکند: «از همه نمایندگان خواستارم که با کمال حسن نیت، کوشا باشند که قوانین - خدای نخواسته - از اسلام منحرف نباشد و همه به اسلام و احکام آسمانی آن وفادار باشید تا به سعادت دنیا و آخرت نائل آئید .»
و به مردم نیز توصیه فرمود که: «مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رای دهید که متعبد به اسلام، وفادار به مردم باشند .»
امانتداری
اگر نمایندگان مجلس در سمت نمایندگی، از امانت مردم به نحو شایسته پاسداری کنند و اختیاراتی را که ملتبه آنان سپردهاند، در راه اعتلای دین و آبادانی کشور به کار گیرند، بدون تردید رضایتخدا و خلق را بدست آورده و اعتماد عموم را برای خود کسب خواهند نمود .
آنان نباید آن جمله از سوگندنامه خود را از یاد برند که میگوید: «من در برابر قرآن مجید به خدای قادر متعال سوگند یاد میکنم که ... ودیعهای را که ملتبه من سپرده به عنوان امینی عادل پاسداری کنم .» (5)
خداوند متعال یکی از شاخصترین صفات مؤمنان حقیقی را امانتداری و عمل به پیمانها میداند و میفرماید: «والذین هم لاماناتهم وعهدهم راعون» ; «[مؤمنان راستین] کسانی هستند که به امانتها و پیمانهایشان وفادارند .»
نمایندگی مردم، پیمان مقدسی است که یک وکیل مجلس با موکلین خود میبندد و وکیل مؤمن و متعهد هیچگاه پیمان شکنی نمیکند .
امام خمینی رحمت الله علیه با تاکید بر امانتداری وکلای مجلس به جوانان ایرانی توصیه نمودند که: «با همتشما جوانان ایرانی باید اشخاص منور، اشخاص امین و صادق در مجلس شورا بروند که مقدرات شما را بر طبق خواستههای خدای متعال پیاده کنند ... در قضیه مجلس شورا رای بدهید و رای به وکلای متعهد، مسلم، امین; وکلای امین بفرستید در مجالس .» (6)
پرهیز از تجملگرایی
حضرت امام خمینی رحمت الله علیه میفرماید: «آن روزی که - خدای نخواسته - مجلسیان خوی کاخنشینی پیدا کنند و از این خوی ارزنده کوخنشینی بیرون بروند، آن روز است که ما برای این کشور باید فاتحه بخوانیم . ما در طول مشروطیت از این کاخنشینها خیلی صدمه خوردیم . مجلسهای ما مملو از کاخنشین بود و در بینشان معدودی بودند که از آن کوخنشینها بودند و همین معدودی که از کوخنشینها بودند، از خیلی انحرافات جلو میگرفتند و سعی میکردند برای جلوگیری .» (7)
اساسا نمایندهای که برای خود امتیاز ویژه قائل شود و زندگی ویژهای را برگزیند و بین خود و موکلین و طبقات محروم سدی از بیاعتمادی ایجاد نماید و خود را تافته جدا بافته از مردم بداند، مورد مذمتخدا و رسولش خواهد بود . رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «ان الله تعالی یکره من عبده ان یراه متمیزا بین اصحابه; (8) خداوند متعال دوست ندارد که بنده خود را در میان دوستانش متمایز ببیند .»
امام خمینی رحمت الله علیه در مورد سادهزیستی شهید مدرس میگوید: «منزلش یک منزل محقر از حیثساختمان، و زندگی یک زندگی مادون عادی، که در آن وقت لباس کرباس ایشان زبانزد بود; کرباسی که باید از خود ایران باشد میپوشید .» (9)
همین نکته موجب آزادگی و پایداری مدرس در راه هدف بود . او آزادانه سخن میگفت و از هیچ مقام و منصبی واهمه نداشت . فقط برای خدا میگفت و عمل میکرد; چنانکه خود در این زمینه اظهار میدارد: «اگر من نسبتبه بسیاری از اسرار آزادانه اظهار عقیده میکنم و هر حرف حقی را بیپروا میزنم، برای آن است که چیزی ندارم و از کسی هم نمیخواهم . اگر شما هم بار خود را سبک کنید و توقع را کم نمایید، آزاد میشوید .» (10)
او در مورد توانایی پایداریاش در مقابل استبداد داخلی و استعمار خارجی میگوید: «از مال دنیا چیزی جز پیراهن ژنده کرباس ندارم تا نگران از دست دادنش باشم .» (11)
اما اگر نمایندهای با کانونهای درآمدزای سیاسی و اقتصادی ارتباط تنگاتنگ داشته باشد و مرهون سرمایهداران و قدرتمندان متمول باشد، خود باخته و ضعیف النفس خواهد شد .
استقلالخواهی و بیگانه ستیزی
خداوند متعال در سوره نساء با صراحت تمام دوستی و تمایل به بیگانگان را از خصلتهای منافقان دانسته و به اهل ایمان سفارش میکند که مبادا در تصمیم گیریهای خود دشمنان اسلام و بیگانگان را بر مؤمنان ترجیح دهند واین ندای آسمانی را به مسلمانان ابلاغ میکند که: «یا ایها الذین آمنوا لا تتخذوا الکافرین اولیاء من دون المؤمنین» ; (12) «ای اهل ایمان! کافران را به جای مؤمنان دوست [و تکیه گاه] خود قرار ندهید .»
شهید مدرس نمونه بارز یک نماینده بیگانهستیز و استقلال طلب بود . او میگوید: «اختلاف من با رضاخان بر سر کلاه و عمامه و این قبیل مسائل جزئی - مثل نظام اجباری - نیست . من در حقیقتبا سیاست انگلستان - که رضاخان را عامل اجرای مقاصد استعماری خود در ایران قرار داده - مخالفم . من با سیاستهائی که آزادی و استقلال ملت ایران و جهان اسلام را تهدید میکند مبارزه میکنم . راه و هدف خود را میشناسم . در این مبارزه هم پشتسر خود را نگاه نمیکنم . شما یا کسان دیگر همراهی میکنید یا نه! لازمه مبارزه در این راه، از خود گذشتگی و فداکاری است .» (13)
امام خمینی رحمت الله علیه در مورد این ویژگی نمایندگان میفرماید: «نگذاریددر مجلس شورا اشخاصی بروند که آنها با قدرتهای بزرگ پیوستگی دارند، باید ملتبا اختیار و اراده خود، با امتیاز خود و انتخاب خود اشخاص صالح را، اشخاص متقی را، اشخاصی را که برای ایران کار میخواهند بکنند، به نفع ایران کار میکنند، آنها را باید تعیین بکنید .» (14)
این روش پسندیده برگرفته از آیات شریفه الهی است که میفرماید: «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» ; (15) «خداوند هرگز راهی برای [برتری و تسلط] کافران بر اهل ایمان قرار نداده است .»
طبق این آیه هرگونه تسلط بیگانگان اعم از نظامی، سیاسی فرهنگی و اقتصادی بر امور کشورهای اسلامی ممنوع است و یکی از مهمترین وظائف وکلای مجلس، تلاش برای تحقق همین فرمان قرآن است .
اصل 153 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز - که برگرفته از قوانین اسلامی و الهی است - اعلام میدارد که: هرگونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور گردد، ممنوع است .
صداقت در گفتار و رفتار
با توجه به این حقیقت، یکی از ملاکهای گزینش نمایندگان، میزان راستگویی آنان در زندگیشان میباشد . آیا افرادی که در گذشته دهها وعده توخالی و غیرقابل عمل به مردم داده و بعدا آنها را به بوته فراموشی سپردهاند، لیاقت نمایندگی دارند؟ آیا کسانی که با انواع دسیسهها و شعارهای فریبنده و تبلیغات پر زرق و برق اذهان مردم را مشوش کرده و برای رسیدن به مقاصد نفسانی خود، آرای مردم را به سوی خود جلب میکنند، شایستگی وکالت دارند؟! نماینده حقیقی مردم اگر وعدهای بدهد با تمام وجود به دنبال تحقق آن تلاش میکند و حیثیتخود را در گرو آن وعده میبیند .
وکلای با ایمان هیچگاه حق را وارونه نشان نمیدهند، به سوی باطل گرایش پیدا نمیکنند و از راستی و صداقت ستبرنمیدارند; گرچه به ضرر آنان باشد .
امام حسن مجتبی علیه السلام میفرماید: «من دوستی داشتم که صفات پسندیدهاش او را از همه مردم در نظرم ارزشمندتر کرده بود .» آنگاه ضمن شمارش صفات آن نیک مرد الهی میفرماید: «کان لا یقول مالا یفعل ویفعل مالا یقول; (17) آنچه را که عمل نمیکرد، نمیگفت; و کارهایی را که نگفته بود انجام میداد . [اهل شعار و وعدههای دروغین نبود، بلکه اهل عمل بود ].»
لیاقت و شایستگی
هر کس از مسلمانان کارگزاری را [بر مسئولیتی] بگمارد، در حالی که میداند در میان مسلمانان، از او شایستهتر و داناتر به کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وجود دارد، بیتردید به خدا و پیامبر او و جمیع مسلمانان خیانت کرده است .»
با توجه به این گفتار نبوی، تکتک مسلمانان در انتخابات وکلای مجلس مسئولیتسنگینی به عهده دارند و انتخاب شوندگان نیز وظیفه خطیری را تعهد میکنند . هر کسی که حقیقتا شایستگی ایفای نقش در سمت نمایندگی مردم را دارد باید قدم در میدان بگذارد و خود را نامزد چنین مقام حساسی نماید وگرنه - خدای نکرده - اگر به قصد مطامع دنیوی و رسیدن به هواهای نفسانی به این حیطه وارد شود، سعادت دنیا و آخرت خود را از دستخواهد داد . مردم مسلمان نیز طبق فرموده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله لازم است که به ظواهر افراد ننگرند; بلکه لیاقت و شایستگی و اهلیت آنان را احراز نموده، سپس به آنان رای دهند . در غیر این صورت، در خطاها و تخلفات احتمالی این افراد شریک خواهند بود .
همچنین نخبگان و متنفذین جامعه، طبق این حدیثشایستهسالاری، لازم است کسانی را به مردم معرفی کنند که توانائی چنین امری را داشته باشند و اگر این اصل را مراعات نکنند و بر اساس روابط شخصی و یا ملاکهای غیراصولی دیگر، غیرشایستگان را نامزد نمایندگی مجلس نمایند، به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و جمیع مسلمانان خیانت کردهاند .
شجاعت و شهامت
بر یک نماینده مسلمان شایسته است که چنین باشد و در موضعگیریها و اظهار نظرهای خود، از هیچ منصب و مقامی هراس نداشته باشد . یکی از مهمترین اوصاف شهید مدرس شجاعت و شهامت کمنظیرش بود . او در طول عمر با برکتخود - که همواره به مبارزه با ظلم و استبداد داخلی و استعمار خارجی میپرداخت - از هیچ قدرت و مقام و منصبی نترسید، دشمنانش بارها به جان و آبروی وی تاخته و سوء قصد کردند، اما او ذرهای از مواضع خود عقبنشینی نکرد . وی بارها میگفت: «اگر تمام دول دنیا برخلاف من باشند، به تنهایی مقاومت میکنم .» (20) او در مقابل اعمال و رفتار ضد دینی و ضد مردمی و منکرات میایستاد، فریاد میکشید و گفتارش را به گوش دیگران میرسانید .
اگر یک نماینده مسلمان، تعدی به مرزهای عقیدتی و جغرافیایی مسلمانان را ببیند، باید شهامت اظهار نظر و مخالفتبا آن را داشته باشد و با قدرت تمام - که نشانگر وجود اعتقادات راسخ و مرهون دیگران نبودن است - در مقابل عوامل داخلی و خارجی تعدی و تجاوز بایستد و عزت اسلام و مسلمانان را حفظ کند .
امام خمینی رحمت الله علیه با ستایش از شهامت و شجاعت مدرس رحمت الله علیه میگوید: «آن روزی که رضا شاه آمد و آن همه کارها را کرد، باز یک آخوند بود که توی مجلس، به اسم مدرس رحمة الله علیه مقابلش ایستاد و میگفت: نه! .
هیچ کس نبود، مدرس بود و چند نفر که اطراف او بودند . دیگر در تمام مملکت هیچ قدرتی در مقابل او نمیایستاد ... یک وقت رضاخان به مدرس گفته بود: سید! از جان من چه میخواهی؟ گفته بود که میخواهم تو نباشی!» (21)
امام رحمت الله علیه به مردم سفارش میکرد که نمایندگانی شجاع و باایمان انتخاب کنند و میفرمود: «کسانی را که انتخاب میکنید باید مسائل را تشخیص دهند نه از افرادی باشند که اگر روس یا آمریکا یا قدرت دیگری تشری زد، بترسند، باید بایستند [و] مقابله کنند .» (22)
بنابراین کسانی که نفس ضعیف دارند و در حوادث مرعوب قدرتمندان و استعمارگران میشوند، شایسته وکالت نیستند .
توجه به محرومان و درماندگان
خدمتبه محرومان و رسیدگی به دردمندان که از مهمترین تلاشهای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار بود، باید سرلوحه برنامههای وکلای مجلس باشد; البته این مهم در ساختار شخصیت نامزدهای مجلس ریشه دارد، چنانکه امام خمینی رحمت الله علیه فرمودند: «رئیس جمهور و وکلای مجلس از طبقهای باشند که مظلومیت و محرومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند، نه از سرمایهداران و زمینخواران و صدرنشینان مرفه و غرق در لذات و شهوات، که تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمیتوانند بفهمند .» (24)
خاطرهای از مدرس
و به این ترتیب باری سنگین را از دوش آن پیرمرد برداشته و او را خوشحال نمود .
حسن ختام
انتخابات و وظیفه مبلغان
پي نوشت :
1) صحیفه امام، ج18، ص276 .
2) نهج البلاغه، نامه 27 .
3) صحیفه امام، ج12، ص361 .
4) نهج البلاغه، نامه 5 .
5) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 67 .
6) انتخابات و مجلس از نگاه امام خمینی رحمه الله، ص194 و 195 .
7) آئین انقلاب اسلامی، ص349 .
8) سبل الهدی و الرشاد، ج7، ص13 .
9) فرهنگ کوثر، شماره 36، ص22 .
10) همان .
11) کیهان، 10/9/1381 .
12) نساء/144 .
13) فرهنگ کوثر، ش37، ص18 .
14) انتخابات و مجلس از نگاه امام خمینی رحمه الله، ص193 .
15) نساء/141 .
16) اصول کافی، باب الصدق و اداء الامانة، حدیث2 .
17) تحف العقول، ص235 .
18) الغدیر، ج8، ص291 .
19) نهج البلاغه، خطبه متقین .
20) کیهان، 10/9/1381 .
21) صحیفه امام، ج4، ص222 .
22) انتخابات و مجلس از نگاه امام خمینی رحمه الله، ص202 .
23) صحیفه نور، ج20، ص214 .
24) همان، ج21، ص190 .
25) نهج البلاغه، خطبه 131 .
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}